Krótkofalowcy, nasłuchowcy (SWL)…? Kim oni są?
Grupa entuzjastów nawiązywania łączności przy pomocy radia. Wykorzystując przy tym fizyczne zjawiska rozchodzenia się fal elektromagnetycznych. Jednocześnie są gotowi dzięki swojej wiedzy i doświadczeniu nieść pomoc w utrzymaniu łączności w momencie, kiedy wszystkie inne środki zawiodą.
Jak rozpocząć przygodę z krótkofalarstwem?
Po pierwsze trzeba chcieć, po drugie trzeba zdać stosunkowo prosty test i egzamin państwowy dający ogromne uprawnienia. Nieważne czy masz już jakieś doświadczenie czy dopiero zaczynasz, nieważne czy masz 10 lat czy 60 lat – każdy jest mile widziany!
Dlaczego warto zostać krótkofalowcem? Jakie daje to możliwości?
Krótkofalarstwo jest wyjątkowym hobby – tutaj każdy znajdzie dla siebie miejsce. Krótkofalarstwo możemy podzielić na kilka grup:
-polowanie na DX lub wyprawy,
-rywalizacja w zawodach,
-wolne i ciekawe pogaduchy,
-łączności cyfrowe, telegrafią,
-budowę i konstrukcję radioamatorskie,
-łączność w sytuacjach kryzysowych (EmCom),
-aktywację gór, zamków, parków krajobrazowych,
-łączności poprzez odbicia sygnałów od księżyca, zorzy polarnej, meteorów, a nawet śladu od przelatującego samolotu!
-szkolenia młodzieży, programy naukowe, np. ARISS,
-spotkania i wspólne imprezy,
…oraz wiele wiele więcej 🙂
Jak wygląda egzamin? Jest trudny?
Obecnie egzamin dzieli się na 2 części:
-teoretyczną składającą się z egzaminu,
-praktyczną, na której komisja zadaje kilka prostych pytań,
Egzamin nie jest trudny, ale podchodząc bez odpowiedniego przygotowania i osłuchania możemy niepotrzebnie stresować się i ukończyć egzamin z wynikiem negatywnym.
Kto mi pomoże? Czy klub to dobre rozwiązanie?
I tak i nie. Można trafić na grupę otwartych ludzi pełnych entuzjazmu i chcący przekazać swoją wiedzę, a można trafić na osoby nie posiadające daru nauczania. Większość klubów z entuzjazmem wita i wprowadza w świat krótkofalarstwa początkujących. W końcu każdy zaczynał! Z pewnością pod okiem doświadczonych kolegów będziemy czuli się pewniej – w klubie po wstępnej nauce zostaniemy dopuszczeni do nadawania z wykorzystaniem znaku klubowego. Jeżeli jesteś samoukiem i preferujesz naukę w domu, również dasz radę! Wymaga to więcej czasu i samozaparcia, aby znaleźć odpowiednie materiały do nauki. Jeżeli w trakcie nauki nabierzemy złych nawyków, później będzie je ciężko skorygować.
Czy to hobby jest drogie?
Jak wyżej: i tak i nie. Swoją przygodę można zacząć od nasłuchu z wykorzystaniem urządzenia, jakim jest RTL-SDR – jego cena wynosi ok. 40 zł, a pozwala nam na odbiór w zakresie: 14 MHz – 1200 MHz (w zależności od wersji i sterowników). Oprócz nasłuchu można wykorzystać go do odbioru pozycji samolotów, obrazków nadawanych z ISS (Międzynarodowej Stacji Kosmicznej) czy dekodowania łączności cyfrowych. Chodząc do klubu możemy korzystać z radiostacji klubowej – niektóre kluby wypożyczają sprzęt do domu – oczywiście po tym, jak będziesz miał swój znak!
Hobby może być i drogie – kupując zaawansowane radiostacje, wysokie maszty i gigantyczne anteny. Ale to nadal hobby, nasza pasja.
Czy mogę nadawać bez licencji? Jeżeli tak to gdzie?
Tak, oczywiście. Pasmami dostępnymi dla każdego bez żadnych ograniczeń jest pasmo CB od 26.960 MHz do 27.400 MHz z mocą 4W w AM i FM oraz 12W w SSB.
Drugim pasmem jest PMR, gdzie radio musi spełniać dwa warunki. Moc maksymalna to 500mW, oraz antena na stałe zintegrowana z obudową radia. PMR pracuje w paśmie 446 MHz. Chińskie radiotelefony nie spełniają powyższych warunków do nadawania w paśmie PMR. Musisz mieć świadomość, że nadając na paśmie PMR z mocą 5W robisz to nielegalnie, ale i przeszkadzasz innym użytkownikom pasma!
Mam jedno ze słynnych chińskich radiotelefonów – chciałbym używać je w OSP, mogę?
Sprzęt wykorzystywany w służbach profesjonalnych musi spełniać wymagania prawne w tego typu sprzęcie. Tanie chińskie radiotelefony nie posiadają wymaganych certyfikatów. Zatem odpowiedź brzmi: legalnie nie, nie można. Używając w/w radiotelefonów możemy narazić życie, bądź zdrowie TWOJE lub innych druhów na bezpośrednie zagrożenie poprzez nie odebranie komunikatu zakłóconego np. silnym sygnałem.
Czy nasłuch policji, straży pożarnej jest legalny?
Nasłuch (zgodnie z prawem) będzie legalny po spełnieniu poniższych wymagań:
-Jeżeli używamy do tego urządzenia wyłącznie odbiorczego, a nie nadawczo-odbiorczego (radiotelefony nie spełniają tego wymogu!),
-Jeżeli nie przekażemy ani nie udostępnimy informacji dalej,
Krótkofalowcy b. rzadko nasłuchują innych pasm, niż im przyznanych – dużo ciekawszych rzeczy dzieję się na pasmach amatorskich – z tego czerpią satysfakcję!
Chce legalnie nadawać… jest na to jakiś sposób, inny niż licencja krótkofalarska?
Częstym przypadkiem są grupy motocyklistów lub ASG, które potrzebują tanich środków łączności na bliską odległość. Rozwiązaniem są ogólnopolskie pozwolenia radiowe (do kupienia nawet za 30zł/na 2 lata) – otrzymujesz swój identyfikator oraz jedną częstotliwość.
Chce słyszeć więcej, czemu nikogo nie odbieram w okolicy?
Kluczem jest skuteczna antena i miejsce jej zamontowania. W przypadku UKFu każdy metr nad ziemią w montażu anteny robi znaczną różnicę. Skuteczna antena jest niezbędna, aby słyszeć oddalone od nas stacje.
Jaka antena na początek?
Kiedyś mówiono, że koniecznie wykonana samodzielnie, ale jeśli ktoś nie ma do tego talentu, albo odpowiednich narzędzi, to ma dwa wyjścia. Iść w prowizorkę, albo kupić antenę fabryczną. Anteny fabryczne mają tę zaletę, że wystarczy je w zasadzie złożyć, powiesić, podłączyć i ona działa. Nie trzeba liczyć, nie trzeba mieć narzędzi, nie trzeba mieć miernika lub analizatora, aby sprawdzić, czy antena ma odpowiednie parametry jak SWR, rezystancja, reaktancja. Tego typu wiedza może przerazić początkującego adepta krótkofalarstwa.
Kupić antenę w internecie? Patrząc na ceny anten w internecie jestem przerażony.
Antenę możemy zrobić na własną ręką oszczędzając koszty przesyłki i robocizny. Budowa anten jest prosta, polecamy stronę DK7ZB. Przy okazji budowy nauczymy się wielu rzeczy. Najprostszą do wykonania jest antena typu dipol (na Youtube znajdziesz filmiki, jak krok po kroku wykonać dipol). Tutaj z pomocą przyjdą koledzy z klubu!
Mieszkam w bloku, wspólnota nie zgadza się na anteny. Co robić?
Z pewnością sporym argumentem jest posiadanie pozwolenia radiowego. Należy wystąpić wnioskiem o wydanie warunków instalacji takiej anteny. Polskie prawo mówi jasno, że właściciel mieszkania ma prawo do korzystania z części wspólnych w równym stopniu z innymi mieszkańcami, oraz że ma prawo do posiadania i korzystania w domu z elektryczności, telefonu, telewizji i radia wraz z niezbędną instalacją do sprawnego działania powyższych.
Jaki maszt mogę postawić na budynku?
Wysokość anteny wraz z masztem bez żadnych pozwoleń, ani zgłoszeń wynosi 3m – powyżej 3 m należy złożyć zgłoszenie do Starostwa (wydział architektury). Do zgłoszenia należy dołączyć mapkę z zaznaczeniem Do 10 metrów wystarczy samo zgłoszenie, powyżej 10m należy dołączyć dokumentację techniczną masztu.
W przypadku samodzielnej konstrukcji związanej trwale z gruntem np. masztu w ogrodzie wymagane jest pozwolenie budowlane.
Mam duże zakłócenia, kto mi pomoże?
Warto spróbować na własną rękę zlokalizować źródło tych zakłóceń oraz polubownie załatwić sprawę (antena kierunkowa, radio z akumulatorem i w drogę!). Potem należy zawiadomić o tym fakcie UKE szczegółowo opisując rodzaj zakłóceń i ich prawdopodobne źródło.
Częste przyczyny zakłóceń to: falowniki w windach, izolatory, stacje transformatorowe, lampy LED (w szczególności w okresie świąt), nielegalne urządzenia nadające na naszych pasmach, zasilacze/ładowarki, monitory… Zakłócenia mogą mieć charakter trwały oraz występujący okresowo. W drugim przypadku odnalezienie źródła jest bardzo trudne.
W większości wypadków źródło znajduję się w odległości do 300 metrów, ale bywały i przypadki, gdzie trzeba było wyłączać poszczególne dzielnice, żeby odnaleźć jeden zepsuty zasilacz… Niestety coraz częściej w mieście poziom tła na poziomie S7+ staje się normą…
Wskazówka: poszukiwania warto zacząć od wyłączenia zasilania we własnym domu.
Jakiś sygnał, ale nie mogę go rozpoznać…
Zajrzyj na stronę https://www.sigidwiki.com/wiki/Database – strona zawiera większość transmisji wraz z przykładami. Bardzo pomocne!
Czy mogę gdzieś posłuchać na żywo krótkofalowców?
Tak! Istnieją odbiorniki online – tak zwane WebSDRy. W Polsce obecnie mamy ponad 6 websdr’ów, na których można posłuchać w czasie rzeczywistym różnych pasm – zajrzyj tutaj: http://www.websdr.org/ – na samym dole jest mapa wraz z numerem websdra.
Skąd mam wiedzieć, że X to nie Y?
Każdy krótkofalowiec na świecie posiada swój indywidualny, niepowtarzalny znak. Znak jest daną osobową, ponieważ identyfikuje konkretną osobę.
Znak składa się z prefixu: SQ, SP, SO, HF, SR, cyfry: 0-9 oraz surfixu.
Prefix SR jest zarezerwowany wyłącznie do stacji samoobsługowych (np. przemienników, stacji pogodowych, stacji APRSów).
Na stronie UKE jest prowadzony spis – po wpisaniu znaku zobaczymy szczegóły wydanej licencji – pamiętaj: nie wszystkie dane są wprowadzone! Innym sposobem sprawdzenia jest wpisanie w jedną z najpopularniejszych wśród krótkofalowców stron: QRZ.com. Ostatecznie można szukać w google.
Literowanie – po co?
W łącznościach fonicznych używa się literowania, które ma za zadanie ułatwić zrozumienie przekazywanych znaków. Ujednolicone literowanie zdecydowanie ułatwia odebranie znaku korespondenta w trudnych warunkach. Na początku naszej nauki wydawać się może ciężka do nauczenia – warto zerkać często na ściągę (http://sp3pow.pl/articles.php?article_id=19), aby nauczyć się poprawnego przypisania imion do litery. Nie wypada wymyślać przypadkowych imion, ponieważ korespondent może to odebrać, jako podobnie brzmiącą, ale zupełnie inną literę.
W trakcie nasłuchów spotkasz się z innymi sposobami literowania np. używania nazw krajów G – Guatemala, V-Venezuela itp.
Tajemnicze kody – QSY, QRT co one oznaczają?
Jest to slang krótkofalowców, konkretnie: kod “Q” stosowany, aby zmniejszyć ilość znaków – np. w telegrafii. Chcąc ogłosić zmianę częstotliwości musiałbym nadać telegrafią “zmieniam częstotliwość na ….”, a tak wystarczy “QSY … “.
Najczęściej stosowane to: QSL – przyjąłem (bądź karta potwierdzająca łączność), QTH – moja lokalizacja, QRP – nadaje z małą mocą, QRT – koniec pracy, QSY – zmiana częstotliwości, QRM – zakłócenia (np. od innej stacji, od urządzeń), QRN – zakłócenia atmosferyczne (np. na falach krótkich słychać wyładowania atmosferyczne), QSB – wahania sygnału. Pełna lista oznaczeń kodu Q tutaj: https://pl.wikipedia.org/wiki/Kod_Q
Używając fonii nie powinniśmy używać kodu Q – wyjątkiem są trudne warunki propagacyjne – wtedy łatwiej zrozumieć “Quebec Romeo November”, niż:
“I’ve got strong noise level from thunderstorm” (Mam silne zakłócenia od burzy).
Dla Ciebie 59!
59 – to raport słyszalności składający się z 2 lub 3 cyfr (w skrócie RST).
R – słyszalność w skali od 1 do 5,
S – siła sygnału w skali od 1 do 9.
T – jakość tonu (używamy w telegrafii)
Słyszalność podajemy na “ucho”, natomiast siłę sygnału odczytujemy z S-metra radiostacji.
Wskazówka: warto podawać prawdziwy raport RST, aby operator mógł dostosować się do naszych warunków powtarzając np. kluczowe słowa.
73 na koniec transmisji, co to takiego?
73 – pochodzi ze slangu krótkofalarskiego – oznacza po prostu “Pozdrawiam”. Pojawia się bardzo często w łącznościach fonicznych.
Poprawnie wymowa brzmi tak: “siedemdziesiąt-trzy”.
Wskazówka: jeżeli powiedziałeś 73, nie dodawaj jeszcze “pozdrawiam”!
Częstotliwość, a propagacja (krótki opis zachowań poszczególnych pasm)
Pasma dzielimy na pasma dzienne, nocne, letnie, zimowe i magic band.
Pasma dzienne, to te które pozwalają na nawiązywania łączności radiowych poprzez odbicie fal od warstw jonosfery. Możemy do nich zaliczyć m.in.: 7, 10, 14, 18, 21, 24, 28 MHz. Pasmo 7 i 10 MHz w ciągu dnia pozwala na nawiązanie łączności na odległość do 500 km, natomiast po zachodzie słońca nawet łączności międzykontynentalne na odległości nawet ponad 10 tys km. Pasma nocne to te które nie zamykają się po zachodzie słońca, a więc poniżej 10 MHz.
Propagacja, propagacja ciąg dalszy…
Zwykły jesienny dzień, częstotliwość ustawiona na 144.300MHz, modulacja USB. Z szumów wyłania się “Echo Alfa… calling CQ CQ” – prefix EA – Hiszpania. Czy to możliwe, żeby w paśmie 2m (które pozornie służy do łączności lokalnych) usłyszeć stację oddaloną o 2000 km w Hiszpanii?! Tak, jak najbardziej – utworzył się tzw. dukt propagacyjny. Dukty występują często w pasmach 6m, 2m oraz 70cm.
Czy propagację idzie przewidzieć?
Można “prawie” przewidzieć dla fal krótkich opierając się na modelach, np. VOACAP (link: http://www.voacap.com/). Jest to dobry wskaźnik, jeżeli polujemy na wyprawę – musimy wiedzieć, że o godz. 12:00 nie będziemy mieli szans ich zrobić, a o godz. 20:00 niemalże wyskoczą nam z głośnika!
Dla pasma 2m można wykorzystać stronę http://aprs.mountainlake.k12.mn.us – wykorzystuje ona stacje automatyczne.
W pierwszym zdaniu padło słowo “prawie”, ponieważ występują zjawiska, które ciężko przewidzieć – np. zorza polarna – tutaj opieramy się na danych z NASA oraz spotach.
Czym są spoty? Czym jest cluster?
Spotted, czyli z angielskiego uchwycony/wypatrzony. Spoty są niczym innym, jak usłyszanymi ciekawymi stacjami, które wrzuca się do klastra (np. http://dxsummit.fi).
Odbieram ciekawą stację np. z Sint Maarten (wyspa na Karaibach) -> wrzucam na klaster, aby inni dowiedzieli się o jej aktywności.
Czy mogę sam wrzucić swój znak w cluster?
Wrzucenie własnej stacji w cluster jest bardzo niemile widziane, podobnie jak używanie clustra do prowadzenia dyskusji albo hejtowania, czyli obrażania albo komentowania sposobu pracy operatora.
Jest od tego pewien wyjątek (który zapewne zobaczysz!) – idę w góry, nadaję z małą mocą z nisko zawieszonej anteny – wrzucę RAZ w cluster mój znak dając sygnał innym o swojej obecności. Powielanie (w szczególności w zawodach), bądź próby podszywania się pod istniejące znaki jest niezgodny z kodeksem krótkofalowca. Jest to również powód do dyskwalifikacji w zawodach.
Antena kierunkowa – w którą stronę się obrócić?
Patrząc na prognozę propagacji oraz cluster możemy ocenić czy warto ustawić się na:
-Long path, czyli daleką drogę dookoła ziemi
-Short path, czyli najkrótszą drogę
Wskazówka: warto wygenerować mapę azymutalną!
Słyszę tylko stacje z zagranicy, gdzie są stacje z SP (Polski)?
W szczególności w paśmie 80 m (w okolicy 3700-3725 kHz), w paśmie 40m (7 MHz) oraz 160 m (1.8 MHz). Często będziesz mógł usłyszeć naszych rodaków przebywających za granicą na częstotliwości 14.303 MHz (np. Anglia, Stany Zjednoczone), ale i także Polskich marynarzy nadających z najdalszych oceanów 🙂
Polowanie na DX’y, czyli to co tygryski lubią najbardziej!
DX, czyli stacje spoza naszego kraju albo/lub/i stacje wyjątkowe. Sprawdź propagację, wybierz pasmo, słuchaj lub wołaj. Stosuj się do poleceń operatora stacji!
Najczęściej operatorzy wołają w splicie (patrz niżej: “Czym jest pile up?”) oraz wydają polecenia: np. chcą stacje tylko z Ameryki Północnej (only North America) albo poza Europą (outside Europe!”). Spotykane jest także wywołanie dla stacji pracujących QRP (z małą mocą: do 10W, a nie 100W!): “only QRP stations!”. Coraz częściej (bardzo popularne w Polsce) jest wołanie numerami od 0 do 9. Kiedyś podawało się wywołanie dla okręgu “3” (obecnie okręgów już nie ma), teraz oznacza to numerek w znaku. SQ3ABC. Wybierając znak dobrą praktyką jest zachowanie numeru dla dawnych okręgów.
Pamiętaj: podawaj swój pełny znak, powszechnym błędem jest podawanie skróconych form znaków.
Wskazówka: nie polegaj na clustrze – najciekawsze stacje znajduje się kręcąc gałką! Często wrzucenie na cluster powoduje duży pile up 😉
Czym jest pile up?
Pile up z angielskiego oznacza “spiętrzenie”, czyli… dużą ilość wołających jednocześnie. Dopóki operator DXa jest w stanie wychwycić pojedyncze znaki pracuje w simplexie, czyli używając transmisji jednokierunkowej. Kiedy powstaje zamieszanie i sygnały DXa nakładają się z wołającymi operator zmienia pracę na split.
Kiedy usłyszysz słowa “<znak DX> now CQ 5 up> oznacza to, że op. przeszedł na tzw. split – on nadaje np. na 14.200, a słucha Ciebie na 14.205 MHz. Jest to moment, w którym w swoim radiu musisz ustawić nadawanie na innej częstotliwości. Nie zawsze jest to standardowe 5 up (5 w górę), ale i 5 down (5 w dół) czy też podany zakres: np. 10 to 20 up (od 10 do 20 w górę).
Zanim zawołasz – słuchaj! To żelazna zasada krótkofalarstwa.
Na jakie strony warto zajrzeć?
-Polski Związek Krótkofalowców: http://pzk.org.pl
-egzaminKF.pl: http://www.egzaminkf.pl/home.php
-Kurs krótkofalarski by Hackerspace : https://www.hswro.org/?page_id=362
-Procesy krótkofalowców: http://teleprawo.net/am17-antena.html
Jeżeli masz facebook’a:
–grupa dla początkujących krótkofalowców: https://www.facebook.com/groups/168674173954605,
-Ham Radio 2.0: https://www.facebook.com/groups/iq4dj/
Filmy na YouTube:
-Łączność radiowa w Prepperingu: https://www.youtube.com/watch?v=pi3OEDXJRyU
W opracowaniu strony pomogli: SQ3TGV Błażej, SQ5EBM Maciej, SQ5AM Adrian